علم و علامت از دیرباز میان شیعیان و هیئتی ها از تقدسی خاص برخوردار بوده است چرا که در طول سالها از زمانی که بصورت خیلی ساده و به همان شکلی که در میادین جنگ حمل می شده تا دوره ما که به شکل یک نماد آیینی و مذهبی و فرهنگی درآمده ، هر بیننده ای را به یاد محرم و عاشورا میاندازد و باید دوباره تکرار کرد محرم و عاشورا و نه روز عاشورای کربلا و بین این دو باید فرق قائل شد. چرا که در کربلا بیرق و علم به شکل کنونی نبوده است و در کنار این نماد ، نمادهای دیگری نیز شکل گرفته اند که در کربلا وجود خارجی نداشته اند ولی چنین خاصیتی دارند و علت تقدس و اهمیت آنها نیز بدلیل زنده کردن یاد کربلا و شهدای کربلا است نه چیز دیگر.
برآن شدیم تا یک بار دیگر این نمادها را بررسی کرده و نقاط قوت و ضعف آن را در برگزاری مراسم محرم بررسی کنیم.
علم و علامت یعنی چه؟
در میادین جنگ شخصی وظیفه حمل این نشانه را داشته که به او علمدار می گفتند و تا حدودی پیشاپیش لشکر حرکت می کرده و چند محافظ هم داشته است و از آنجایی که در تیررس ترین منطقه لشگر حرکت می کرده باید شخصی شجاع و جنگاور می بود تا علاوه بر حمل این علامت بتواند با دشمنان ستیز و نبرد نماید.
جنگاوری ، رشادت و دلیری علمدار به لحاظ روحی بر جنگجویان دیگر تاثیر شگرفی داشته است و نبرد و پیشروی او باعث رشادت و دلیری همرزمانش می شده است. و به لحاظ اهمیت موضوع در هر گروه اگر علمدار زخمی و مجروح ، و یا احیانا کشته می شد شخصی دیگری مسئولیت حمل آن را بعهده می گرفت و همچنین اگر علامت به زمین می افتاد و کسی آن را حمل نمی کرد لشگر دچار هرج و مرج و پراکندگی شده و در بسیاری موارد شکست لشگر را در پی داشت .
این ابزار جنگی باید تا جای ممکن سبک و قابل حمل باشد تا برای علمدار ایجاد مشکل نکند.
شکل و ابعاد علامت در قدیم:
چه بسا اینکه شاهان عثمانی بر روی شمشیر خود نام علی را حک می کردند بدون آنکه اطلاعی از این نام داشته باشند و اعتقاد داشتند که این علامت برای آنها پیروزی را در پی خواهد داشت.
پس می بینیم که در این ابزار جنگی نمادها و نشانه ها به عنوان یک مشخصه از ابتدا وارد شده است.
نمادها و رنگ در علامت ها:
نماد از مفاهیم بسیار مهم در جامعه شناسی ارتباطات به حساب می آید.در فرهنگ فارسی عمید نماد به معنای نماینده و نمود آمده است. در كتب علوم اجتماعی نماد از دو منظر بررسی شده است.
الف- در معنای محدود كلمه نماد جلوه ای است عینی كه واقعیت مجردی را مجسم می دارد. به عبارت دیگر نماد نشان یا علامتی است كه برای تجسم واقعیتی غیر مادی بكار می رود.
مثلا در مراسم روضه وقتی صحبت از "کودک 6 ماهه" می شود بیاد حضرت علی اصغر(ع) می افتیم و وقتی همین کلمه را در اداره بهداشت مطرح کنید این کلمه حالت نمادیین بودن را از دست می دهد و بیاد واکسیناسیون کودک 6 ماهه می افتیم. نماد ها باید به قدری قوی باشند که در هر مکانی پیام خود را برسانند و بقول معروف شاخص باشند. و حتی اگر در مجامع دیگری که هیچ سابقه حافظه اجتماعی نسبت به واقعه ندارند ایجاد سئوال ذهنی کنند و بیننده را به دنبال یافتن موضوع حرکت دهند. حال اگر همین نماد با تصویر که یک اثر هنری است مطرح شود قوی تر بوده و حتی قابل طرح شدن در مجامع نا آشنا و بیگانه با واقعه را هم دارد.
در کتب قدیم به شکل خاصی از علامت بنی هاشم اشاره شده که به آن "کتل" گفته میشد و آن عبارت است از یک پرچم استوانه ای شکل که در بالای آن هم از یک سلاح تیز استفاده می شد و بدین ترتیب این ابزار نقش اسلحه را هم داشته است .تصاویر قدیمی که از آقا ابوالفضل (ع) کشیده میشد در دست یک کتل داشته است و خود ایشان لقب قمر بنی هاشم را داشته اند که در زیبایی چون ماه در بین قوم خود یعنی قوم بنی هاشم بوده است. و به نوعی شاید نشان قبیله بنی هاشم بدین شکل بوده است که اسناد و مدارک در این خصوص در دست نیست. ولی امروزه این نقش و شکل نمادین شده است و یک شکل خاصی است که در حافظه اجتماعی ما نقش بسته و کتل را نمادی از قبیله بنی هاشم می دانند و یادآور خاطره آقا ابوالفضل (ع) است. 
پنجه یک نماد عاشورایی و محرمی و اسلامی است و بقدری در اذهان عموم تثبیت شده که هر بیننده ای را به یاد اهل بیت و واقعه عاشورا می اندازد. در اکثر آثار و نقوش عاشورایی جایگاه خاصی دارد و از آن در کتیبه ها ، کتل ها ، سقاخانه ها ، پرچم ها ... استفاده می شود به لحاظ احساسی بسیاری از افراد جامعه با دیدن آن بیاد آقا قمر بنی هاشم و روز واقعه عاشورا می افتند که دست های مبارکشان را برای بقای دین جدش تقدیم کرده است و همچنین دیدن عدد پنج ، ذهنیت و حافظه اجتماعی بیننده را به پنج تن آل عبا نزدیک می کند.
سقاخانه:
سقاخانه همان آبخوری است که در اکثر مکان ها در دنیا دیده می شود ولی طبق مستحبات شیعیان که معمولان هنگام نوشیدن آب سلام و درود بر امام حسین (ع) و آقا قمر بنی هاشم(ع) و یاران امام می فرستند مکان آبخوری شیعیان نیز به مرور زمان به سقاخانه تبدیل گشته است معمولا احداث چنین مکانی 
توسط مردم صورت می گرفته که هنوز هم این سنت وجود دارد و واقف و سازنده سقاخانه کسی است که نذری دارد و یا فقط به نیت کسب ثواب می خواهد آب شرب را به رایگان در اختیار مردم قرار دهد. این مکان نیز بیاد سقای کربلا آقا قمر بنی هاشم است که معمولا اطراف آن را با اسامی امام حسین (ع) و یا آقا ابوالفضل العباس (ع) و یا با شعار های مرتبط با این موضوع تزئین می کنند و با دیدن آن دلها به آن واقعه بزرگ نزدیک می شود و معمولا سقاخانه را با نام واقف آن می شناسند و یک مکان وقفی است.
این نماد در کشورهای دیگر هم خیلی عمومیت دارد ولی جایگاه آن در فرهنگ شیعی جایگاه خاص خود را دارد. این نماد که ساده ترین نماد می باشد از یک پارچه و نوشته تشکیل شده است ولی همین اجزا ساده وقتی گویای آن واقعه بزرگ و در بردارنده اسامی مبارک می شوند قابل احترام می باشند تا جایی که بوسیدن پرچم نشانه احترام به واقعه آن نماد است نه خود نماد.
هیئت گردانی و دسته روی:
این حرکت هم امروزه یک حرکت اجتماعی نمادین هست و شاید بتوان گفت که تنها حرکت نمادین ما شیعیان هست که همه در کنار همدیگر یک شعار را تکرار می کنیم و آن شعار امر به معروف و نهی از منکر است .
در این حرکت هم از نمادهای زیادی استفاده می شود پرچم ، پنجه ، علامت ، طبل و سنج و سقا ، شبیه ، کبوتر ، زنجیر ، نخل گردانی...
علامت و نمادهای به کار رفته در آن:
پرها نیز بسان کلاهخود جنگجویان که با این وسیله تزیین می شده بر بالایی علامت خودنمایی می کند و ترکیب تیغه و پرهای بالای آن تداعی یک جنگجوی شمشیر بدست را می کنند .تعزیه خوانان از رنگ های سبز و سفید برای اهل بیت و از رنگ قرمز برای اعدا استفاده میکنند ولی در سال های اخیر در علامت نوع انتخاب رنگ سلیقه ای و از روی حس زیبا شناسی بوده است و اگر انتخاب این رنگ ها بر اساس منطقی که تعزیه خوانان استفاده می کنند صورت گیرد این رنگ بندی قوی تر و تاثیرگذار تر خواهد بود
زاهدترین و خدایى ترین انسان کیست؟
على(ع )که وصى من، عموزاده ام، برادرم، شجاعترین پشتیبانم، شجاعترین حمله کننده به دشمن، شمشیرم، شیرم و شیر خدا است.
و به خاطر این سخن پیامبر خدا( ص) دیگران هم آن حضرت را اسدالله مى نامیدند که به معناى شجاع است. اسدالله کنایه است و در میان مردم عرب از این کنایه ها فراوان است. و حتی این لقب برای حضرت حمزه سید الشهدا (ع) نیز آمده است.
آیین علمداری و علم بندی:
علمداری رسومی دارد که متاسفانه بخوبی انجام نمی شود مثلا در روزهای اول محرم پیشکسوت علمداران که شخصی ریش سفید و قابل احترام برای عموم می باشد همه علامتکشان را به خانه خود دعوت می نماید و پس از عزاداری و صرف غذا آنها شروع به بستن علامت می کنند و در این مجالس احترام به پیشکسوتان و پیران خود مبحثی آموزش اخلاق است و بعد از بستن علم ، علامتکشان علم را به سوی هیئت یا حسینیه حرکت داده و در آنجا مستقر می نمایند.معمولا علمداران یک نفر از پیشکسوتان علم کشی را به عنوان چوبدار خود انتخاب می کنند که در مسیر حرکت دسته ایشان یک به یک علمکشان را عوض کرده وبا تجربه خود علم را حرکت داده و وقتی به دسته دیگری در مسیر میرسند با یک ادب و احترام خاصی سلام کرده و به حرکت خود ادامه می دهند . و این اداب و رسوم علم کشی اخلاقی و انسانی است و به نوعی آموزش تواضع و فروتنی است. یکنوع مکتب آموزشی برای جوانان تازه کار تا در محضر پیران و پیش کسوتان درس اخلاق بیاموزند.
روز عاشورا و چرخ زدن:
چرخ زدن را ما در فرهنگ زورخانه (بعنوان یک حرکت
ورزشی) و در سیر و سلوک عارفانه (بعنوان عروج و یک حرکت معنوی) داریم و
این حرکت برگرفته از فرهنگ ما است.
متاسفانه خیلی از علم داران
تصور می کنند این حرکت نمادین یک مسابقه زورخانه ایست که مرتکب اشتباه می
شوند و سعی دارند تعداد چرخ زدن را بیشتر کنند. این حرکات از نماد یک ضد
نماد می سازد. و بیننده را خسته و دل زده می نماید.
اگر فلسفه
اصلی این حرکت بیان شود مطمئنا تمامی عزادارن به اصل واقعه توجه نشان می
دهند و تمامی این نمادها ما را از صورت به سیرت واقعی این حماسه می رسانند.
علامت
ها را معمولا تا پایان ماه صفر به همان صورت نگهداری می کنند و در آخر ماه
صفر با همان تشریفات شروع محرم باز می کنند و تا سال بعد نگهداری می کنند
البته در بعضی از تکایا و حسینیه ها به همان صورت تا سال بعد نگهداری می
شود و در طول یکسال نیز این نماد زینت مجلس عاشقان حسینی می شود.
حضرت امام زین العابدین(ع) با این که درکوفه نزد ابن زیاد به ظاهر زندانی بود، از زندان بی آنکه زندانیان متوجه شوند، بیرون رفت و درکار دفن پدر خود و دیگر شهیدان به قبیله بنی اسد که به این منظور در قتل گاه کربلا گرد آمده بودند کمک کرد و پس از آن به زندان کوفه بازگشت.
هنگامی که امام زین العابدین(ع) به کربلا آمد، بنی اسد در کنار جسدهای مقدس شهیدان، گرد آمده بودند اما سرگردان، نمی دانستند چه کنند زیرا آنان را نمی شناختند.
حضرت آنان را آگاه کرد که برای راهنمایی و همکاری ایشان آمده است. سپس از نام های شهیدان گفت و یاران هاشمی را جداگانه به آنان شناساند.
آن گاه به سوی جسد مطهر پدر خود شتافت و او را در آغوش گرفت و با صدای بلند گریه کرد. پس به جایی آمد که اکنون قبر امام حسین(ع) در آنجاست.
همین که اندکی خاک را کنار زد، قبری کنده شده پیدا شد. حضرت سجاد(ع) جنازه را از زمین برداشت و بدون مشارکت بنی اسد، جسد را در حالی به خاک سپرد که می فرمود: به نام خدا و در راه خدا و بر آیین پیامبر خدا(ص)، خدا و پیامبرش راست گفتند؛ هرچه خدا بخواهد، هیچ جنبش و هیچ نیرویی جز به کمک خدای بزرگ نیست.
بعد از دفن پدر سلام الله علیه، بر روی قبر نوشت: هذا قبر الحسین بن علی ابن ابی طالب، الذی قتلوه عطشانا غریبا.
یعنی این قبر حسین(ع) فرزند علی ابن ابی طالب(ع) است که تشنه کام و غریب او را کشتند.
آن گاه عمویش عباس(ع) را نیز به همین ترتیب دفن کرد و پس از آن، شهیدان دیگر را با همکاری بنی اسد در دو جا به خاک سپردند.
و در این روز تمام علامت های هیئت ها و تکایا با هم متحد شده چون قوم بنی اسد و برای شهدای کربلا عزاداری می کنند و با آوردن علامت ها به خیابان ها یک بار دیگر یادآوری می کنند که علامت و نشانه این روز بزرگ هنوز برافراشته است. و بر خلاف آن چه گفته می شود روز سوم امام روز مسابقه علم کشی نیست روز یادآوری دفن اجساد شهدای کربلا است.
طرح سئوال:
سئوالات و شبهاتی در مورد علامت که مطرح می شود:
1 - عده ای می گویند که وزن علامت سنگین است و باعث آسیب دیدگی علم کشان می شود چه لزومی دارد که چنین کارهایی انجام شود؟
پاسخ:
ما در دنیا ورزش های داریم چون وزنه برداری که به مراتب سخت تر از علم کشی است و در تمام دنیا شناخته شده است و قهرمانان ما هم در دنیا مدال های زیادی را کسب کردند آیا به دلیل آسیب دیدگی چند ورزش کار می شود حکم به ابطال این ورزش داد. درصورتی که خطرات ورزش وزنه برداری از علم کشی به مراتب بیشتر است و وزنه های سنگینی را بالای سر می برند ولی در علم کشی علامت در هیکلی قرار می گیرد که کاملا وزن علامت را به پاها منتقل می کند و مقداری بمراتب کمتر به شانه ها البته علامت ها بر خلاف ظاهرشان وزنشان از وزنه های ورزش وزنه برداری بیشتر نیست و قرار هم نیست علامت را بالای سر ببرند.
البته توصیه اکید بر این است که علامت ها را سبک و کوچک بسازند تا حمل آن توسط جوانان راحت تر باشد و امنیت آن به بیشترین مقدار خود برسد.
2 - علامت به شکل صلیب است و ترویج فرهنگ مسیحیت است!
پاسخ:
اول اینکه طراحی صلیب برای خودش ابعاد و اندازه مشخص دارد و اگر خطوط عمودی و افقی آن برابر باشد علامت + (جمع) می شود اگر خط عمودی بیشتر از افقی باشد و خط افقی هم در فاصله نصف خط عمودی در بالا باشد به آن صلیب می گویند و علامت هیچ تناسب این چنینی ندارد و طول آن گاها بیشتر از تیرک عمودی آن است و یا اگر تا حدودی هم اندازه باشند (که به لحاظ حفظ تعادل نیست) موقعیت قرار گیری تیرک افقی در فاصله نصفه بالایی تیرک عمودی نیست.
دوما به لحاظ دیدگاه هنری و سمبلیک صلیب یک نماد مسیحی است و برای تمام مسیحیان کاملا شناخته شده است تا حالا هیچ مسیحی نگفته که مسلمانان مانند ما صلیب دارند. و اگر علامت که یک نماد عاشورایی است اندکی به ذهن آشنای برادران مسیحی صلیب می آمد تا به امروز یا به ما شیعیان انگ این را می زدند که ما از مسیحیت تقلید می کنیم و یا پاپ ها به مسیحیان اعلام می کردند که صلیب بیانگر نمادی از شیعیان است و باید تغییر کند.
سوما ما با برادران مسیحی وعده گاهی مشترک در آخر زمان داریم که در روایات آمده حضرت مسیح با ظهور آقا امام زمان از آسمان نزول خواهد کرد و تعداد زیادی از مسیحیان را به دین ناب محمدی دعوت می کند و آنها مسلمان می شوند با توجه به اینکه ما مسلمانان می دانیم حضرت مسیح به آسمان عروج کرده و کسی که مصلوب شده مسیح نبوده ولی برای این نماد آنها هم بنا به اعتقادی که دارند احترام قائل هستیم و برادران مسیحی هم برای امام حسین(ع) و نماد های عاشورایی احترام قائل هستند و حتی خودشان شفا یافتگانی از اهل بیت و خصوصا آقا امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) دارند حتی حسینیه دارند و عزاداری می کنند که در بخش های مختلف این وب آمده است.
مردم با اعتقادات و ادیان مختلفی که دارند با هم مشکلی ندارند و این سئوال بیشتر از جناح
کسانی است که سعی دارند بین ادیان اختلاف ایجاد کنند و از این اختلاف و جنگ و خون ریزی بین ادیان برای خودشان منافعی کسب کنند و به نام و شهرت برسند و یا خود را روشنفکر نمایش دهند که متاسفانه باید به این دوستان در کمال احترام بگوییم
ترسم نرسی به منزلت اعرابی این ره که تو میروی به ترکستان است
تهیه و تنظیم: جمعی از خادمین هیئت عزاداری
- پرچم سرخ یا حسین
- مختارنامه ای ها
- پایگاه جامع عاشورا
- ایران و جهان چند قطبی
- ایران ارتوپد
- دریای خزر
- داستان برای کودکان و نوجوانان
- تغذیه سالم و درست
- هیئت انصارالحسین (ع) شهدای آذریهای تنکابن
- هیئت انصار الحسین
- بزرگترین وبلاگ اشعار مذهبی
- بچه های شیعه
- سایت مسجد جمکران
- پایگاه اطلاع رسانی تعزیه ایران
- تجربه های آموزشی قرآنی
- دار الایتام امام هادی (ع)
- آموزش زبان انگلیسی برای کودکان
- کوچکترین مرد کربلا
- پایگاه مقاومت شهدای پسکلایه کوچک
- شجره طیبه صالحین
- فروشگاه اسلام مارکت
- آموزش مداحی امیرپور خادم العباس
- شیعه نیوز
- شیعه لیدرس
- هاست رایگان
- پوسترهای مذهبی
- مجمع جهانی حضرت علی اصغر(ع)
- دختران آفتاب
- سایت آیت الله سیستانی
- مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن
- تو فقط لیلی باش
- طرح عفاف و ترویج حجاب
- حسینیه نوحه
- طراحی سایت
- ریاحین
- سبک زندگی اسلامی
- کتابخانه احادیث شیعه
- اسلام کوئست
- مسجد الزهرا
- عقیق